Tiếc thay, do biến cố di cư năm 1954 và bom đạn chiến tranh năm 1967, Đền Thánh bị tàn phá, linh địa trở nên hiu quạnh. Suốt hơn nửa thế kỷ chìm trong quên lãng, mãi đến năm 2017, Di tích Tử đạo mới được chính thức khởi sự hồi sinh. Với bề dày lịch sử đức tin oai hùng và thao thức phục hồi nơi thánh của Giáo phận, công trình tái thiết không chỉ dừng lại ở việc dựng xây ngôi Đền bằng đá – dù là một công trình với bao kỳ công – mà còn nhằm khơi dậy gia sản đức tin của tiền nhân và lan toả tinh thần làm chứng của Các Thánh Tử đạo cho tín hữu hôm nay. Đây là một việc làm cao đẹp, vừa đậm ý nghĩa đức tin, vừa thấm đẫm giá trị nhân văn.

Hành trình đi tìm khẩu hiệu

Nhưng đâu là con đường mà Các Thánh Tử đạo Hải Dương đã đi? Sứ điệp nào các ngài muốn gửi lại cho hậu thế? Câu hỏi ấy luôn canh cánh bên lòng nơi những người được Chúa và Giáo phận giao phó sứ mạng tái thiết linh địa. Phải diễn tả thế nào linh đạo của các ngài, và tìm đâu ra “phần hồn” của mảnh đất thánh này?

Xét về chiều kích chứng nhân, mọi vị Thánh Tử đạo đều có những điểm chung: lòng mến sắt son, đức tin kiên trung và khí phách anh hùng. Nhưng giữa những điểm son ấy, Bốn Thánh Tử đạo Hải Dương còn có những nét đặc thù nào? Điều gì khiến các ngài trở nên độc đáo giữa 117 vị Thánh Tử đạo Việt Nam?

Khi đọc lại tiểu sử và chiêm ngắm cuộc đời các chứng nhân Hải Dương, những người đi tìm khẩu hiệu chợt nhận ra một “sợi chỉ đỏ” xuyên suốt – như một sợi dây vô hình nối kết các ngài lại với nhau – đó chính là sự “cùng nhau”. Dù khác biệt về ngôn ngữ, văn hoá và bậc sống, Đức cha Giêrônimô Liêm và thầy Giuse Nguyễn Duy Khang, Đức cha Valentinô Vinh và cha Almatô Bình vẫn luôn “cùng nhau” trên hành trình loan báo Tin Mừng. Ngay trong lúc lẩn trốn, các ngài đã “cùng nhau” gặp gỡ trên thuyền ông Trương Bính để khích lệ nhau. Đỉnh cao của sự “cùng nhau” là khi các ngài cùng bị bắt, cùng bị giam và cùng đổ máu vì Đức Kitô tại pháp trường Năm Mẫu năm 1861. Cuối cùng, các ngài “cùng nhau” bước vào bàn tiệc Thiên quốc và hôm nay “cùng nhau” được tôn kính tại Đền Thánh Tử đạo Hải Dương.

Linh đạo “Hiệp hành Chứng nhân”

Sự “cùng nhau” ấy không chỉ là sự đồng hành bên ngoài, mà còn là tâm tình hiệp thông bên trong; không chỉ với nhau, mà trước hết là với Chúa. Theo ngôn ngữ của Giáo hội hôm nay, tinh thần ấy chính là tính hiệp hành – nguồn sức mạnh thiêng liêng và vẻ đẹp đặc trưng của Giáo hội. Từ đó, lóe lên một ý tưởng cốt lõi – linh đạo đặc thù của Các Thánh Tử đạo Hải Dương – đó là: “Hiệp hành Chứng nhân”.

Linh đạo “Hiệp hành Chứng nhân” còn làm vang vọng lời Chúa Giêsu khi sai bảy mươi hai môn đệ: “Người sai các ông cứ từng hai người một mà đi” (Lc 10,1), và lời Người trước khi về trời: “Anh em là chứng nhân của Thầy” (Cv 1,8). Như thế, bước theo con đường của Các Thánh Tử đạo Hải Dương chính là cách tuyệt vời nhất để sống Lời Chúa và sứ mạng truyền giáo của người Kitô hữu. Khi sống “Hiệp hành Chứng nhân” như thế, người tín hữu vừa khơi dậy tinh thần tử đạo kiên trung của tiền nhân, vừa cùng nhau làm chứng cho Chúa giữa dòng đời hôm nay. Khẩu hiệu “Hiệp hành Chứng nhân” cho Linh địa Tử đạo Hải Dương đã ra đời trong bối cảnh ấy.

Sống chiều kích “Hiệp hành Chứng nhân”

Khẩu hiệu “Hiệp hành Chứng nhân” là con đường sống Lời Chúa và tiếp bước linh đạo Các Thánh Tử đạo Hải Dương qua ba chiều kích:

- Hiệp hành nơi các Chứng nhân:

Các Thánh Tử đạo Hải Dương đã hiệp hành với Chúa – Đấng phán: “Thầy là con đường...” (Ga 14,6). Các ngài hiệp hành với nhau trong truyền giáo, trong bách hại và trong vinh quang. Tính hiệp hành nơi các chứng nhân vừa là khuôn mẫu, vừa là nguồn cảm hứng cho người tín hữu hôm nay.

- Hiệp hành với các Chứng nhân:

Hiệp hành với các Chứng nhân là sống mầu nhiệm “Các Thánh cùng thông công.” Với Các Thánh Tử đạo Hải Dương, mầu nhiệm ấy càng trở nên sâu đậm, vì các ngài đã “sinh ra” chúng ta trong đức tin, và “dòng máu đức tin của các ngài vẫn đang chảy trong trái tim mỗi người chúng ta”. Hiệp hành với các ngài giúp người tín hữu hiệp hành trọn vẹn với Chúa, và hiệp hành với Chúa là cách tuyệt hảo nhất để sống hiệp hành chứng nhân.

- Hiệp hành nên các Chứng nhân:

Tiếp bước Các Thánh Tử đạo Hải Dương, người tín hữu hôm nay được mời gọi hiệp hành để trở nên chứng nhân đức tin. Khi cùng lắng nghe, cùng bước đi, cùng chia sẻ và phục vụ, chúng ta đang tiếp nối tinh thần tử đạo của cha ông, trở nên chứng nhân giữa lòng thế giới hôm nay. Chính sự hiệp thông ấy nâng đỡ đức tin và giúp Kitô hữu mạnh mẽ sống chứng tá giữa đời.

Tiếp bước trên hành trình “Hiệp hành Chứng nhân”

Khám phá khẩu hiệu “Hiệp hành Chứng nhân” chẳng khác nào tìm thấy chìa khóa mở ra kho tàng ân sủng nơi Các Thánh Tử đạo Hải Dương, đồng thời khai mở con đường thiêng liêng cho những ai muốn dõi theo các ngài. Linh đạo ấy không chỉ giúp công cuộc tái thiết được trọn ý nghĩa đức tin, mà còn định hướng cho sự phát triển bền vững của linh địa. Nhờ đó, người tín hữu được mời gọi hòa nhịp vào đời sống hiệp hành của Giáo hội hôm nay: Hiệp thông – Tham gia – Sứ vụ, để cùng nhau sống đạo và loan báo Tin Mừng.

Đến với linh địa Hải Dương hôm nay, mỗi người hành hương được mời gọi tiếp bước linh đạo “Hiệp hành Chứng nhân”, cùng nhau khơi dậy gia sản đức tin của các thế hệ cha anh và viết tiếp trang sử hào hùng trên quê hương Hải Dương thân yêu.

Chứng Nhân